دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی ایران است که مساحت این دریاچه در سال ۱۳۷۷ در حدود شش هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار میگیرد. دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی ایران، بزرگترین دریاچه آب شور در خاور میانه و ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا است.
وحید نوروززاده، نماینده آذربایجان شرقی در شورای عالی استانها در یادداشتی اختصاصی در مورد اهمیت بحران خشک شدن کامل دریاچه ارومیه، بارش باران نمک در بسیاری از استانهای همجوار و آوارگی 14 میلیون نفر برای پایگاه اطلاع رسانی شورای عالی استانها نوشت:
پارک ملی دریاچه ارومیه، مسکن ۶۲ گونه باکتری و آرکئوباکتر، ۴۲ گونه قارچهای میکروسکوپی، ۲۰ گونه جلبک، ۳۱۱ گونه گیاه، ۵ گونه نرمتنان دو کفهای (رودخانههای جزایر)، ۲۲۶ گونه از پرندگان، ۲۷ گونه خزنده و دوزیست و ۲۴ گونه از پستانداران است. همچنین دست کم فسیل ۴۷ گونه یافته شدهاست. این زیستبوم به صورت بینالمللی توسط یونسکو به عنوان منطقه تحت حفاظت به ثبت رسیدهاست. سازمان محیط زیست ایران اکثر نقاط این دریاچه را به عنوان پارک ملی شناسایی کرده است.
این دریاچه با داشتن بیش از یکصد جزیره کوچک صخرهای محل توقف پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، کفچهنوک، اکراس، لکلک، اردک پیسه، نوکخنجری٬ چوبپا، و مرغ نوروزی است. به خاطر شوری بیش از حد دریاچه هیچ نوع ماهی در این دریاچه زندگی نمیکند. با اینحال دریاچه ارومیه یکی از زیستگاههای مهم سختپوست آرتمیا شناخته میشود. این سخت پوست یکی از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو بهشمار میآید. دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر دائمی در آسیای غربی در شمال غرب فلات ایران قرار گرفتهاست. حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع است، معادل بیش از ۳ درصد مساحت کل کشور ایران میباشد. این حوضچه توسط مجموع ۶۰ رودخانه سیرآب میشود که ۲۱ رودخانه دایمی یا فصلی هستند و ۳۹تای آنها دورهای هستند. از این میان زرینه رود، سیمینه رود و آجی چای ورودیهای اصلی به دریاچه ارومیه میبودند که متاسفانه طی بیش از دو دهه گذشته، هر سال به طور متوسط۴۰سانتی متر از ارتفاع دریاچه ارومیه کاسته شده و اکنون ۹۵درصد این دریاچه خشک شده است.
*دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه
این دریاچه از اواسط دهه ۸۰ شروع به خشک شدن کرد و امروزه در خطر خشک شدن کامل قرار دارد. بررسی تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که در سال ۲۰۱۵ دریاچه ۸۸ درصد مساحت خود را از دست داده، دلایل بسیاری برای خشک شدن دریاچه ذکر شدهاست از جمله سدسازی بیرویه، احداث بزرگراه بر روی دریاچه و استفاده بیرویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه و همچنین بارش کم برف و باران در سالهای اخیر است. خشکسالی تنها باعث کاهش ۵ درصدی بارش در حوزه آبریز دریاچه شده و عوامل انسانی شامل پروژههای جاهطلبانه توسعه اقتصادی-آبی به همراه ساخت بزرگراه ۱۵ کیلومتری بر روی دریاچه با دریچه کوچک ۱/۲ کیلومتری وضعیت دریاچه را به بحران کشانیدهاست که برای ساخت آن از کوه مجاور دریاچه استفاده کردند. تا سال ۲۰۱۲ بیش از دویست سد بر روی رودخانههای حوزه آبریز این دریاچه در مرحله آماده بهرهبرداری، یا پایان مراحل طراحی بودند.
*مخاطرات خشک شدن دریاچه ارومیه
در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیستمحیط منطقه تغییر خواهد کرد. علاوه بر نمک، بسیاری از آلودگیهای شامل فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی مورد استفاده در کشاورزی به آبهای سطحی و زیر سطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کردهاند و در صورت خشک شدن دریاچه بسیاری از مواد سمی هوازی شده و خطرات بیماریهای تنفسی برای زیستبوم و مردم منطقه به وجود خواهد آورد. با این حال هنوز اقدام جدی برای نجات دریاچه صورت نگرفته، کارشناسان و فعالان محیط زیست اعتقاد دارند خطر خشک شدن دریاچه ارومیه تا شعاع ۵۰۰ کیلومتری این دریاچه را تهدید میکند. پیشبینی شده در صورت خشک شدن احتمالی این دریاچه، شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استانهای همجوار باشیم که این امر به به آواره شدن 14 میلیون نفر منجر خواهد شد.
با خشک شدن دریاچه ارومیه، کشور های هم جوار هم از باد نمک آن آسیب خواهند دید. خشک شدن هوای منطقه خسارت هایی را هم به کشور های هم جوار خواهد زد. از بین رفتن کشاورزی و دامداری در منطقه، بیکاری و مشکلات همراه آن را برای کشور خواهد داشت .به نظر می رسد وزارت امور خارجه با رایزنی و دیپلماسی باید با کشور های مجاور مثل آذربایجان، روسیه، ترکیه و ایران با هم یک طرح فوری اجرا کنند و مثلاً بتوانند از دریای سیاه با خط لوله آب را به دریاچه ارومیه برسانند یا طرحهای دیگری که در قالب پروتکلهای بین المللی قابل اجرا باشد برای احیاء این زیست بوم طبیعی و نگین فیروزهای ایران انجام دهند. در نهایت خواسته ای که مردم آذربایجان از ریاست محترم جمهوری دارند در گام های عملی برای احیای دریاچه ارومیه است.
پایان پیام/